(ด้านซ้ายคือรูปปั้นพญาสุวรรณนาคราช วัดพระธาตุเชิงชุม ด้านขวารูปปั้นผาแดง - นางไอ่ สวนลูก)
ตำนานเมืองสกลนครที่ควรยึดเป็นตำนานหลักคือ "พระยาสุวรรณภิงคาร" ไม่ใช่ "ผาแดง-นางไอ่"
เนื่องจาก?
- ตำนานพระยาสุวรรณภิงคาร สอดคล้องกับตำนานพระอุรังคธาตุของพระธาตุพนม พระธาตุเชิงชุม พระธาตุนารายณ์เจงเวง พระธาตุภูเพ็ก ฯลฯ แต่ตำนานผาแดงนางไอ่ แทบไม่มีความเกี่ยวข้องกับสถานที่สำคัญต่างๆ ในสกลนครเลย
-ตำนานเมืองสกลนครที่เป็นตำนานหลวง คือ ตำนาน "พระยาสุวรรณภิงคาร" ส่วนตำนานระดับชาวบ้านคือ ตำนาน "ผาแดงนางไอ่" ทั้งนี้สกลนครเคยเป็นส่วนหนึ่งของมณฑลอุดรธานี จึงอาจมีการผสมผสานและรับเอาตำนานพื้นบ้านจากทางอุดรธานีเข้ามา
-ชื่อสถานที่ในเนื้อเรื่องกับชื่อสถานที่ในท้องถิ่นจากเรื่องผาแดงนางไอ่ สอดคล้องกับอุดรธานีแทบทั้งหมด แต่แทบไม่มีอะไรสอดคล้องกับทางสกลนครเลย นอกจาก หนองหารและดอนสวรรค์
- สถานที่ในตำนานพระยาสุวรรณภิงคารสอดคล้องกับสถานที่ต่างๆ ในสกลนครจากเนื้อเรื่อง เช่น...
✔"เมื่อวันประสูติมีอัศจรรย์บังเกิดขึ้น มีน้ำพุเกิดขึ้นในที่ใกล้กับเมืองนั้น บิดาจึงให้นามว่า ซ่งน้ำพุ" ⇛ ปัจจุบันคือบ้านน้ำพุ อำเภอโพนนาแก้ว
✔"เดินผ่านเมืองไปที่โพธิ์สามต้น" ⇛ ปัจจุบันคือ ต.โพธิไพศาล อ.กุสุมาลย์ จ.สกลนคร
✔"พอถึงหนองบัวสร้าง นาคฟานก็ทำทีเป็นเจ็บขา" ⇛ ปัจจุบันคือพื้นที่บ้านหนองบัวสร้าง ต. อุ่มจาน อ. กุสุมาลย์ ตั้งอยู่ติดกับถนนสายนาหว้า-สกลนคร
✔"ชักลากพระยาสุรอุทกลงไปที่แม่น้ำโขง" ⇛ หนทางที่ธนมูนนาค ชักลากพระยาสุรอุทกไปยังแม่น้ำโขงนั้นได้กลายเป็นล่องลึกและกลายมาเป็นลำน้ำ ชาวบ้านจึงเรียกลำน้ำนี้ว่าลำน้ำกรรม ภายหลังเรียกเพี้ยนกลายเป็นลำน้ำก่ำ ในปัจจุบัน
✔"ส่วนหนทางที่นายพรานลากฟานด่อนมาถึงริมฝั่งหนองหาน ก็เกิดเป็นร่องลึกจนกลายมาเป็นคลองน้ำลาก" ⇛ ไหลจากตำบลโพธิไพศาลมาตกยังหนองหารในปัจจุบัน
✔"ชาวประชาชนซึ่งรู้สึกตัวก่อนจมน้ำ ก็ต่างคนต่างว่ายน้ำออกไปอาศัยอยู่ตามเกาะดอนกลางหนองหาร" ⇛ ซึ่งชาวบ้านเชื่อว่า เกาะดอนสวรรค์
✔"เจ้าภิงคารจึงตั้งสัตย์อธิษฐานว่า ข้าพเจ้าจะพาครอบครัวมาตั้งบ้านสร้างเมืองขึ้นที่ภูน้ำลอดนี้ เพื่อปฏิบัติรอยพระพุทธบาทด้วย ขอให้เทพยดาผู้มีฤทธิ์ จงช่วยอภิบาลบำรุงให้บ้านเมืองวัฒนาถาวรต่อไป" ⇛ ภูน้ำลอดคือบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์วัดพระธาตุเชิงชุม
✔จุดสร้างพระธาตุที่เหล่าผู้ชายและพระยาสุวรรณภิงคารเห็นชอบ ⇛ ภูเพ็ก
✔จุดสร้างพระธาตุที่เหล่าผู้หญิงและพระนางนารายณ์เจงเวงเห็นชอบ ⇛ พระธาตุนารายณ์เจงเวง
อ่านตำนานพญาสุวรรณภิงคารเต็มๆ ได้จาก: https://www.facebook.com/notes/%E0%B8%AA%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B8%A3-%E0%B8%8B%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%B5%E0%B9%89/%E0%B8%95%E0%B8%B3%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%A7%E0%B8%87/1317066411653451/
- ส่วนของทางอุดรธานี ก็มีความสอดคล้องกับชื่อสถานที่ในตำนานผาแดง-นางไอ่ ดังนี้ (ในอำเภอกุมภวาปี)
☑บ่อนทิ้มฆ้อง = ห้วยน้ำฆ้อง
☑บ่อนนาคได้แหวน = หนองเเหวน
☑บ่อนม้าบักสามเต้นพาด = ห้วยสามพาด
☑บ่อนดอนแม่ฮ้างเป็นบ้านอยู่ซูมื้อ = ดอนแก้ว
☑บ่อนนางไอ่ทิ้มกลอง = ห้วยกองสี
☑บ่อนนางไอ่ทิ้มกลองลงดังตูม ตูม สามเทือจั่งกิ้ง = บ้านตูมเหนือ ตูมกลาง ตูมใต้
☑บ่อนบ้านนายพราน = บ้านกงพาน กง แปลว่าเขต
☑บ่อนนายพรานเอาปอผูกหน้าไม้ = บ้านปอ
☑บ่อนกระฮอกด่อนหนีแถแลมา = บ้านแชเเล
☑บ่อนคนโยนก้อนหินใส่กระฮอก = บ้านเมืองพรึก โยนก้อนหิน ดังพรึกๆ
☑บ่อนนาคแปลงเป็นขอนไม้ ขึ้นมาพังเมือง = บ้านหนองขอนกว้าง
☑บ่อนเมืองหล่ม = หนองหาน
☑บ่อนคนล่องเรือไปป่าวฮ้องข่าวบั้งไฟ = ลำน้ำป่าว หรือ ลำปาว
☑บ่อนคนล่องเรือไปป่าวฮ้องข่าวบั้งไฟ เซากินข้าว = บ้านท่านาเพล แผงเป็นท่านาเพ็ญ
☑บ่อนนาคแปลงเป็นนกเบิ้งบั้งไฟซุ่มนำดอน = บ้านพันดอน
☑บ่อนพรานเเบกหน้าไปยิงกระฮอกด่อน = บ้านนาแบก
☑บ่อนพรานคอนสายสิยิงกระฮอก = บ้านคอนสาย
☑บ่อนพรานเอาเนื้อกระฮอกไปปาด เเต่ว่าเผลอหลับ = บ้านเซียบ (เซียบหลับไป)
☑บ่อนพรานปาดเนือ เเหว๋เนือออก = บ้านเชียงแหว
☑บ่อนม้าบักสามผาหนี = บ้านวังหน้าผา แผงมาจากวังม้าผา
☑บ่อนพญาขอมฝังเงินฝังคำไว้ = ดอนเงิน
☑เมืองพี่เมืองน้อง ได้แก่ ฟ้าแดด เชียงเหียน สีแก้ว เมืองหงษ์ เมืองทอง ล้วนเเต่ไปหาเมืองหนองหานกุมภวาปีได้ง่าย ไม่ได้ข้ามภูพาน
อ้างอิงการเทียบเคียงผาแดง-นางไอ่ กับอำเภอกุมภวาปีเต็มๆ จาก:
